Το διάσημο έργο “Comedian” του Maurizio Cattelan, μια Μπανάνα κολλημένη στον Τοίχο με ασημένια ταινία, έχει εγείρει ερωτήματα.

Η τέχνη από τα πρώτα της βήματα προκάλεσε, ενέπνευσε και αμφισβήτησε τα όρια της δημιουργικότητας αλλά και της ανθρώπινης νοημοσύνης. Βλέπουμε καμιά φορά πως τα τελευταία χρόνια, η σύγχρονη τέχνη φαίνεται να κινείται σε μονοπάτια που περισσότερο μπερδεύουν και δημιουργούν απλά “κουβέντα” η οποία αφού γίνει viral, ξεθυμαίνει και ξεχνιέται εν μια νυκτί.

Το διάσημο έργο “Comedian” του Maurizio Cattelan, μια μπανάνα κολλημένη στον τοίχο με ασημένια ταινία, είναι μια ίσως ακραία απεικόνιση αυτής της νέας εποχής. Και το ερώτημα παραμένει: είναι αυτή η τέχνη; Το έργο Comedian, του Ιταλού καλλιτέχνη Maurizio Cattelan, που παρουσιάστηκε το 2019 στην Art Basel Miami, έγινε αντικείμενο συζήτησης όταν τότε πωλήθηκε για 120.000 δολάρια. Αυτή η «φάρσα» του Cattelan ξαναεμφανίστηκε φέτος στους Sotheby’s όπου αγοράστηκε για 6,2 εκατομμύρια ευρώ από τον Justin Sun, ιδρυτή της πλατφόρμας κρυπτονομισμάτων TRON.

Πώς μπορεί ένα αντικείμενο χωρίς ουδεμία αισθητική ή δημιουργική υπόσταση να κοστολογείται τόσο; Ποια είναι τα κριτήρια με τα οποία το συγκεκριμένο έργο χαρακτηρίζεται ως τέχνη;

Είναι δύσκολο να αγνοηθεί το παράδοξο. Ενώ η τέχνη παραδοσιακά υπηρετούσε την έκφραση συναισθημάτων ή τη δημιουργία συνδέσεων με το υπερβατικό, έργα σαν το “Comedian” φαίνεται να υπάρχουν μόνο για να προκαλούν και να γίνονται αντικείμενο εμπορευματοποίησης. Είναι φαιδρό, αν μη τι άλλο, να πιστεύουμε πως μια μπανάνα μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο πολιτισμικής κληρονομιάς ή αισθητικής αναζήτησης.

Τέχνη ή Μάρκετινγκ;

Η επιτυχία του “Comedian” δεν είναι τυχαία. Οι γκαλερί και οι καλλιτέχνες γνωρίζουν καλά το παιχνίδι της δημοσιότητας. Έργα που σοκάρουν ή προκαλούν γίνονται viral, όχι λόγω της εγγενούς τους αξίας, αλλά χάρη στην προβολή και την περιέργεια που γεννούν. Πρόκειται, λοιπόν, για τέχνη ή για καλοσχεδιασμένο μάρκετινγκ;

Το ίδιο το έργο του Cattelan μοιάζει να αυτοϋπονομεύεται. Μετατρέπει τον θεατή σε καταναλωτή ενός ανύπαρκτου προϊόντος και επιβεβαιώνει την πλήρη αποσύνδεση της αξίας από την ουσία.

Ο Sun δεν αγοράζει ένα έργο τέχνης, αγοράζει την viral ιστορία του. Και αυτό είναι ανεκτίμητο.

Όταν η “Κρήνη” του Duchamp άλλαξε τη σύγχρονη τέχνη

Η “Κρήνη” του Duchamp, ένα απλό ουρητήριο αναποδογυρισμένο και υπογεγραμμένο με το ψευδώνυμο “R. Mutt”, θεωρείται τομή στην ιστορία της τέχνης.

H “Κρήνη” είναι ένα από τα έργα τέχνης τα οποία ονομάζουμε “readymades” , δηλαδή αντικείμενα καθημερινής χρήσης που έχουν ληφθεί και έχουν τροποποιηθεί ή επαναπροσδιοριστεί για να λειτουργήσουν ως έργα τέχνης. Το συγκεκριμένο ήταν ένα πορσελάνινο ουρητήριο, το οποίο ο Duchamp το υπέγραψε ως “R. Mutt” -πιθανότατα το όνομα κάποιου υδραυλικού- και σημείωσε πάνω το έτος “παραγωγής” αυτού, δηλαδή 1917.

Το έργο απορρίφθηκε αρχικά, αλλά αργότερα έγινε σημείο αναφοράς για το κίνημα του Ντανταϊσμού και την εννοιολογική τέχνη. Με τη “Κρήνη”, ο Duchamp αμφισβήτησε τα όρια της τέχνης, τονίζοντας ότι το πλαίσιο και η πρόθεση ενός καλλιτέχνη μπορούν να μετατρέψουν ένα κοινό αντικείμενο σε έργο τέχνης. Το έργο ήταν επαναστατικό για την εποχή του, ανατρέποντας τα δεδομένα της αισθητικής και της τέχνης ως χειροποίητης δημιουργίας.

Η “Κρήνη” εισήγαγε μια εντελώς νέα ιδέα, αμφισβητώντας τα όρια της τέχνης σε μια εποχή που η έννοια του readymade ήταν ριζοσπαστική. Το “Comedian”, αντίθετα, λειτουργεί σε έναν ήδη κορεσμένο διάλογο για την εννοιολογική τέχνη και φαίνεται περισσότερο ως … ξαναζεσταμένο φαγητό.

Οι μεγάλες τομές στην ιστορία της τέχνης έγιναν μία φορά, για πολύ συγκεκριμένους λόγους και υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Είναι άραγε “τομή” στη μοντέρνα τέχνη το αναμάσημα μιας τακτικής που στοχεύει στο να γίνει viral; Εν τέλει η τέχνη υπάρχει για να προσφέρει κάτι ή απλά για να δηλώσει κάτι, ως statement και να ολοκληρωθεί εκεί το έργο της;