Τι μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος σε ένα σώμα αν του παραχωρηθεί πλήρης εξουσία πάνω σε αυτό; Η απάντηση είναι τρομακτική και δόθηκε στο Rhythm 0, ένα ακραίο κοινωνικό πείραμα που διοργάνωσε το 1974 η Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
Το ιστορικό, ταπεινωτικό και επικίνδυνο «Rythm 0»
Το 1974 η Αμπράμοβιτς μπαίνει στο Studio Morra στη Νάπολη. Τοποθετεί στο κέντρο της σκηνής ένας μεγάλο τραπέζι και πάνω σε αυτό αφήνει 72 αντικείμενα. Μπροστά από το τραπέζι υπάρχει μια επιγραφή.
«Οδηγίες: Υπάρχουν 72 αντικείμενα πάνω στο τραπέζι τα οποία κάποιος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει επάνω μου όπως επιθυμεί. Εγώ είμαι το αντικείμενο. Κατά τη διάρκεια της περφόρμανς παίρνω την πλήρη ευθύνη»
Ποια ήταν αυτά τα αντικείμενα; Μεταξύ των 72 ήταν ένα σφυρί, ένα τσεκούρι, ένα πριόνι, ένα ψαλίδι, ένα μαχαίρι, ένα κουδούνι, ένα φτερό, ένα πιρούνι, ένας καθρέφτης, ένα άρωμα, ένα καπέλο, ένα τριαντάφυλλο, ένα αρνίσιο κόκαλο, ένα σάλι, ζάχαρη, μέλι, κραγιόν, καρφίτσες, βελόνες, μια εφημερίδα και μια φωτογραφική μηχανή Polaroid. Πάνω στο τραπέζι υπήρχε ακόμα ένα πιστόλι και δίπλα του μια σφαίρα!
«Ήθελα να δω μέχρι που μπορεί να φτάσει το κοινό αν ο καλλιτέχνης δεν κάνει τίποτα, δεν αντιδρά. Υπήρχαν αντικείμενα με τα οποία το κοινό μπορούσε να κάνει όμορφα πράγματα, υπήρχε όμως και το αντίθετο. Μπορούσαν ακόμα και να βάλουν τη σφαίρα στο όπλο και να με σκοτώσουν. Ήθελα όμως να πάρω αυτό το ρίσκο. Να δω πώς θα αντιδράσει το κοινό σε μια τέτοια περίσταση» είχε πει η ίδια, χρόνια αργότερα, σε μια συνέντευξή της.
Στην αρχή το κοινό της συμπεριφέρεται φιλικά και με ευγένεια.
Την αγκαλιάζει, την φιλάει, προσπαθεί να την κάνει να γελάσει. Όσο περνάει η ώρα, ωστόσο, και με δεδομένο πως η Αμπράμοβιτς δεν αντιδρά σε οτιδήποτε και αν της κάνουν, τα πράγματα αρχίζουν και σοβαρεύουν.
Το κοινό αντιδρούσε πιο επιθετικά.
Πρώτα ξεκίνησαν να την τσιμπάνε με τις βελόνες και τις καρφίτσες.
Μετά η κατάσταση βγήκε εκτός ελέγχου αφού της έσκισαν τα ρούχα, τη χλεύασαν και την παρενόχλησαν σεξουαλικά. Κάποιος της χαράκωσε το λαιμό και ρούφηξε το αίμα της. Τα πράγματα έδειχναν να ξεφεύγουν από κάθε έλεγχο όταν κάποιος από το κοινό πήρε το όπλο, έβαλε μέσα τη σφαίρα και στη συνέχεια έβαλε την Αμπράμοβιτς να το κρατήσει και να το στρέψει στο λαιμό της. Κάποιος από το κοινό έσπευσε να πάρει το όπλο και να το ξαναβάλει στο τραπέζι.
Μετά από έξι ώρες η Αμπράμοβιτς άρχισε να κινείται και να περπατά ανάμεσα στον κόσμο.
«Τι τυχερή που είμαι που είμαι ζωντανή», είπε η ίδια η Μαρίνα Αμπράμοβιτς όταν το πείραμα τελείωσε και περπάτησε ανάμεσα στους ανθρώπους που πριν από μερικά λεπτά την βασάνιζαν και τώρα απέστρεφαν το βλέμμα τους από πάνω της. Το πείραμα, όμως, είχε πετύχει. Η Αμπράμοβιτς είχε αποδείξει το πόσο μοχθηρή μπορεί να γίνει η ανθρώπινη φύση αν νιώσει πως έχει την εξουσία πάνω σε έναν άλλο άνθρωπο.
«Ήταν μια περφόρμανς που έσπρωξε το σώμα μου στα όρια του. Όταν γύρισα στο ξενοδοχείο διαπίστωσα ότι είχε ασπρίσει ένα μέρος από τα μαλλιά μου. Αυτό που έμαθα είναι ότι αν αφήσεις το κοινό να αποφασίσει μπορεί να σε σκοτώσει. Ένιωσα πραγματικά βιασμένη. Έκοψαν τα ρούχα μου, έβαλαν τα αγκάθια από το τριαντάφυλλο στο στομάχι μου, ένα άτομο με σημάδεψε με το όπλο στο κεφάλι και ένα άλλο του τράβηξε το χέρι. Δημιούργησε μια επιθετική ατμόσφαιρα»
Χρησιμοποιώντας το σώμα της ως μέσο, η Αμπράμοβιτς δείχνει πόσο κοντά μπορεί να φτάσει η τέχνη στη ζωή. Το Rhythm 0 είναι μια συγκλονιστική υπενθύμιση για τους ανθρώπους που ζουν καθημερινά με τον φόβο της κακοποίησης. Και παραμένει τρομακτικά επίκαιρο.
